به نقل از «خبرگزاری دانشجو»

اکبر نبوی: کارگردانی تقوایی کاملا هوشمندانه است / مقدم دوست: مستند اربعین یک منظومه مردم شناسی است

تاریخ انتشار: ۱۰ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۳۶۱۱۴۲

نشست تحلیل فیلم مستند «اربعین» ساخته ناصر تقوایی با حضور اکبر نبوی پژوهشگر، منتقد سینما و هادی مقدم دوست نویسنده و فیلمساز عصر روز دوشنبه نهم مرداد ماه در سالن فردوس موزه سینما برگزار شد.

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو به نقل از روابط عمومی موزه سینما، در ابتدای این مراسم فیلم مستند ۲۱ دقیقه‌ای «اربعین» ساخته ناصر تقوایی نمایش داده شد و پس از نمایش آن اکبر نبوی پژوهشگر و منتقد سینما با بیان مقدمه‌ای درباره مفهوم تراژدی گفت: ما با سوءتفاهمی تاریخی درباره واقعه عاشورا در جامعه روبرو هستیم که از سوی برخی نویسندگان مطرح شده که از واقعه عاشورا با تعبیر تراژدی یاد می‌شود؛ درحالی که عاشورا تراژدی نیست.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی ادامه داد: تراژدی در معنای مصطلح یعنی قهرمانی که کشته می‌شود و به هدف خود نمی‌رسد. مثلا در داستان‌های پهلوانی مانند «سهراب و رستم» و «اسفندیار و رستم» که هر دو تراژدی‌های بزرگ تاریخی هستند، قهرمانان آن اهدافی بزرگ دارند که به هدفشان نمی‌رسند و هر دو با مرگی دردناک و دلی غمگین کشته می‌شوند.

این پژوهشگر سینما با بیان اینکه در واقعه عاشورا با یک تراژدی روبرو نیستیم، بیان داشت: قهرمان آن کشته می‌شود، اما به همه اهدافش می‌رسد و آن حفظ کرامت انسان، تضمین آزادگی برای آینده انسان، زندگی با کرامت برای انسان و مجموعه‌ای از این اهداف است که اهداف محقق می‌شود، اما مرگش تلخ و پراندوه است.

نبوی با اشاره به موضوع فیلم یعنی عزاداری آئینی مردم بوشهر عنوان کرد: عزادارای مردم جنوب با زیست فرهنگی و تاریخی آن‌ها ارتباط مستقیم دارد. زندگی از طریق دریا و ماهیگیری و سفر‌های تجاری دشواری‌های خود را دارد. این فیلم در سال ۱۳۴۹ در بوشهر ساخته شده است و نشان از آن دارد که مردم بوشهر در زندگی عادی خود با حماسه‌های کوچک و بزرگ در زندگی روبرو هستند. در این فیلم ناصر تقوایی کسی را که برای روایتگری اصلی انتخاب کرده جهانبخش کردی‌زاده معروف به «بخشو» است؛ کسی که صدای زخمی، اسطوره‌ای و حماسی داشت و این با زندگی و زیست مردم آن منطقه نسبت دارد.

وی ادامه داد: اگر توجه کرده باشید مردم دیگر مناطق این نوع عزاداری را ندارند و عزاداری مردم جنوب رنگ خاصی دارد؛ گویا دمام‌زن‌های این مراسم از دل تاریخ آمده‌اند. حتی پیکره، صورت و نگاه آن‌ها رنگ خاصی دارد، نگاهشان عمیق و پر از تلخی و اندوه است و روایت‌های بسیار زیادی از محیط زیست آن منطقه دارد. در واقع این واقعه بزرگ با خون و پوست مردمی که پیرو امام حسین (ع) هستند، نسبت دارد.

دکوپاژ «اربعین» با زندگی مردم جنوب هماهنگ است

این پژوهشگر سینما با اشاره به آغاز مستند «اربعین» گفت: فیلم با نمایی از ماکتی از کربلا و شمع‌ها آغاز می‌شود و گویا سالهاست که این عزاداری بوده و همانند فلاش بک این خاطرات مرور می‌شود، به دمامزن‌ها و سنج‌زن‌ها می‌رسد که ویژگی حماسی دارد و این ویژگی را هیچ ابزار عزاداری دیگری ندارد و این اتفاق شگرفی برای یک مستند است. بسیاری از مستند‌ها لحن ندارند، اما این فیلم به شدت لحن دارد؛ دکوپاژی که تقوایی دارد دارای لحنی هماهنگ با مردم جنوب و واقعه‌ای است که بعد از هزار و سیصد سال روایت می‌شود و به‌شدت حماسی است.

وی درادامه افزود: یکی از کار‌های خوبی که تقوایی در این فیلم انجام داده این است که پاساژ‌هایی انتخاب کرده که با زندگی مردم این منطقه نسبت دارد. دوربین با نشان دادن مجموعه لنج‌هایی که ساکن هستند و برخی پهلو گرفتند، فضای غم‌گرفته بندر را نشان می‌دهند. در پلانی، گندمزار و عمل گندم باددادن را نشان می‌دهد که با توجه به تنوع کشاورزی مردم این منطقه روی گندم تاکید دارد؛ فهم من این است که واقعه کربلا شاید بزرگ‌ترین گناهی است که از ابتدای تاریخ رخ داده و خوردن گندم در برخی از روایت‌های دینی، اولین گناهی است که انسان انجام داد. تقوایی این موضوع را به فیلم پیوند می‌زند که اگر گناه نخستین نبود، این گناه بزرگ‌تر اتفاق نمی‌افتاد.

رویکرد تقوایی در «اربعین» فرمالیستی نیست

نبوی با اشاره به پنجره‌های مشبکی که در فیلم نمایش داده می‌شود نیز گفت: گاهی این پنجره‌ها کل قاب را پر کرده و دوربین تند حرکت می‌کند؛ درست است فیلم در جا‌هایی در ورطه فرمالیسم گرفتار می‌شود، ولی رویکرد تقوایی فرمالیستی نیست و از این پنجره‌ها برای بیان مفهومی استفاده کند. پنجره معنا دارد؛ چشمِ خانه برای دیدن است. خانه در اینجا به معنای متعارف نیست به معنی زمان و مکان است؛ زمان و مکانی که ایستا نیست و تقوایی با هوشمندی هنرمندانه‌ای به آن ریتم تند می‌دهد. درواقع تقوایی از منطقه جنوب، دریا و آب استفاده هنرمندانه کرده است، در کربلا یکی از مفاهیمی که همیشه مطرح است تشنگی است که در این فیلم با واقعه کربلا کنتراست ایجاد می‌کند.

ساخت مستند‌هایی مانند «اربعین» دشوار است

نبوی با بیان اینکه در این فیلم دوربین ماخوذ به حیا رفتار می‌کند، بیان داشت: گویا اول باید به نوعی اهلیت خود را به این آیین نشان بدهد بعد وارد حریم مردم آن منطقه شود. دوربین در آغاز با فاصله از مردم حرکت می‌کند و در مسجد و حسینیه مراسم عزادرای شروع می‌شود، بعد از پلانی از بیرق‌ها، دوربین خود را عقب می‌کشد و آرام آرام نزدیکتر شده و جزئی از عزادارن می‌شود تا اینکه در سکانس‌های پایانی در کنار عزاداران حضور دارد، گویا آن‌ها هم آن چشم روایتگر را پذیرفته‌اند.

وی با اشاره به سکانس پایانی این مستند گفت: اگر با یک فیلم رئالیستی یا مستندی گزارشی روبروبر بودیم این پایان‌بندی منطق داشت، اما ما با یک فیلم هنری روبرو هستیم که راز آن هم این است که از هنر اصیل برخورداراست. فیلم با پایان عزاداری به یک‌باره تمام می‌شود و فیملساز هیچ سکاسی به آن اضافه نمی‌کند که ممکن است به یک کنایه سیاسی اشاره داشته باشد. فیلم اربعین جزو آن دسته فیلم‌هایی است که سهلِ ممتنع است و هر کسی نمی‌تواند مانند آن را بسازد. ساخت این مستند با نگاه زیبایی شناسانه‌ای که دارد، به‌شدت دشوار است.

«اربعین»؛ فراتر از مستند تصویری و گزارشی است

در بخش دیگری از این نشست، هادی مقدم‌دوست با بیان اینکه نسخه خوبی از این فیلم نمایش داده شد، گفت: مستند «اربعین» بیانگر برخوردی است که فیلمساز با موضوع فیلم دارد و آن همان چیزی است که شاکله، ریخت و صورت فیلم را تشکیل می‌دهد. فیلم چیزی فراتر از تصویر مستند و به جای مانده از یک رویداد است و این مبحث قابل طرح برای سینماگرانی است که می‌خواهند از موضوعی فیلم بگیرند و در نهایت اثرشان در سطح گزارشگری باقی می‌ماند و فراتر از آن نمی‌رود. موضع و احساس داشتن به موضوع نقطه‌ایست که معتقدم از آنجا هنر آغاز می‌شود.

وی افزود: نما‌هایی که از پنجره‌ها در این مستند وجود دارد و حرکت‌های دوربین همه حساب شده و شبیه ضربآهنگ و لحنی است که در مراسم عزاداری داخل فیلم اتفاق می‌افتد. فیلم به صورت یک منظومه اتفاق می‌افتد؛ عزاداران دست در کمر یکدیگر مانند منظومه می‌چرخند و قاب‌هایی که بسته شده و ضرباهنگی که با تدوین ساخته شده همان حالت را به ما منتقل می‌کند.

مقدم دوست در ادامه بیان داشت: صورت‌بندی که فیلم برای خود انتخاب می‌کند نکته قابل توجهی دارد؛ فیلم خود را در محیط استعاره و کنایه و تشبیه نگه نمی‌دارد تا پلان‌ها کارکردشان به تولید یک معنایی ختم شود که شبیه به خلق معنا در خطابه است. معنا و به عبارت دقیق‌تر احساس فیلم در دل یک منظومه موسیقایی قرار داده شده است؛ در باد دادن گندم‌ها و تصویری که می‌بینید آهنگی درونی وجود دارد که هم به زندگی مردم آن ناحیه اشاره می‌کند و هم با قطعه موسیقی آئینی که فیلم دارد، هم‌آهنگ است. البته دلسپاری به این نغمه، فقط محصول پیدا کردن ریتم و آهنگ نیست، بلکه محصول فهمیدن و پسند باطن آیینی‌ست که در فیلم نمایش داده می‌شود. در واقع گویی فیلم خود در حال شراکت در آیین و مراسم اربعین است.

اربعین مستندی عالی است، زیرا تقوایی اهل تحقیق بوده است

مقدم دوست خاطرنشان کرد: وقتی فیلم را می‌بینید گویا این فیلم یک قطعه موسیقایی بسیار فهیم است که درباره آن اندیشیده شده و پشت آن فکر است. می‌شود درباره آن حرف زد، لذت برد، حس دریافت کرد و معارف را از فیلم استنباط کرد. این گونه است که فیلم به اثری متفکر و هنری سینمایی تبدیل می‌شود. می‌توان با وجود قدیمی بودن ابزار فیلمسازی، تعبیر «نفیس» را برای آن انتخاب کرد.

وی با بیان اینکه پژوهشی که این فیلم داشته یک پژوهش مطالعاتی مردم شناسی و جامعه شناسی صرف نبوده است، بیان داشت: کوشش پژوهشگرانه‌ای که این فیلم توانست آن را به یک اثر تاثیرگذار و حس‌ساز تبدیل کند، پژوهشی است که دنبال حقیقت امور و باطن پدیده‌ها بگردد و کاری کند که ما صاحبِ نظر و احساس شویم.

مقدم دوست در پایان بیان داشت: اینکه خود پژوهشگر نسبت به موضوع فیلم احساس پیدا می‌کند نکته مهمی در فیلم مستند و داستانی است که کمتر درباره آن حرف زده می‌شود درحالیکه این نکته می‌تواند یک فیلم را به سطح عالی برساند. به جرات می‌توان گفت اربعین مستندی عالی است، زیرا تقوایی اهل تحقیق بوده است. حتی نوع فونتی که تقوایی برای نوشتن عنوان فیلم انتخاب کرده به موضوع هماهنگی صاحب اثر با جان رویداد اربعین دلالت دارد.

گفتنی است، شهرام اسدی کارگردان سینما و نظام الدین کیایی صدابردار پیشکسوت سینما به عنوان مهمان ویژه در این مراسم حضور داشتند.

منبع: خبرگزاری دانشجو

کلیدواژه: نمایش داده مردم جنوب مقدم دوست پنجره ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت snn.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری دانشجو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۳۶۱۱۴۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مجلس، مقدم‌ترین لبه تماس حاکمیت با مردم است | توجه به تبیین خدمات دولت در مجلس

به‌ گزارش جام جم آنلاین از روابط عمومی رسانه ملی، سازمان صداوسیما میزبان جمعی از منتخبان مجلس شورای اسلامی‌ بود که ساعاتی را در بخش‌های مختلف سازمان صداوسیما گذراندند و در خاتمه این بازدید، در نشستی با رئیس سازمان صداوسیما دغدغه‌ها و دیدگاه‌هایشان را پیرامون رسانه ملی بیان کردند.

پیمان جبلی در جریان این نشست، با اشاره بدان‌که دوران جدید رسانه در سپهر جهانی عصر رقابت و خارج شدن از تک‌صدایی رسانه‌های رسمی است، گفت: دوره مدیریتی اخیر رسانه ملی کارش را با اتکا به سندی تحولی آغاز کرد که مورد تقدیر، تحسین و تأیید رهبر معظم انقلاب نیز قرار گرفت.

وی افزود: برمبنای این سند، با رهبری و مردم در راستای دو سرفصل اساسی «هویت‌محوری» و «عدالت‌گستری» برای رسیدن به پیشرفت عهد بسته‌ایم و تحول برای رسیدن به این اهداف کلان را در سه حوزه «محتوا»، «رویکرد» و «سازوکار» تعریف کرده‌ایم.

رئیس رسانه ملی با بیان اینکه در ایام برگزاری انتخابات مجلس دوازدهم، صداوسیما با به دست گرفتن ابتکار عمل، ۲۰۰ کانال انتخاباتی را برای تبلیغات نامزد‌های مجلس اختصاص داد که در همه اقصا‌نقاط کشور به‌دور از ریخت‌وپاش‌های رایج تبلیغات، در فضایی عادلانه و آرام برنامه‌های خودشان را اعلام کنند، اظهار کرد: این یک اتفاق نیست، بلکه برپایه عمل به سند تحول و توجه به سرفصل عدالت‌گستری انجام و پایه‌های آن از ابتدای دوره تحول نهاده شد.

جبلی در ادامه، تحقق سیاست‌های دیگری در رسانه ملی، ازجمله توجه به مناطق مختلف کشور را در قالب نمایش راهپیمایی تراکتوری ۲۲ بهمن سال ۱۴۰۰ از یک روستا، به دست گرفتن روایت اول در وقایعی، چون بحران آب اصفهان و نمایش دستاورد‌ها و پیشرفت‌های اقصا‌نقاط کشور از دریچه شبکه خبر٢ نتیجه تلاش و پایبندی به سند تحول دانست و گفت: در همین حال است که نماد خلاقیت و ابتکار در برنامه‌سازی‌ها می‌شود برنامه «محفل» که با نوآوری تحسین‌برانگیزی، معارف قرآنی، دینی و اعتقادی را در قالبی جذاب ارائه داده و به پرمخاطب‌ترین برنامه مناسبتی تبدیل شده است.

وی از تلاش برای دیده شدن هویت ایرانی و فرهنگی در قالب اقوام، لهجه‌ها، زبان‌ها و پاره‌فرهنگ‌ها در قاب رسانه نیز سخن به میان آورد و گفت: در فصل پنجم مجموعه نمایشی «نون‌خ» دو هویت در جنوب شرق و غرب یعنی هویت کردی و بلوچی را به یکدیگر گره زدیم که امری هدفمند است و برنامه‌سازان ما را به لزوم تولید کار‌های جذاب براساس هویت و عدالت توجه می‌دهد.

رئیس سازمان صداوسیما متذکر شد: هویت ایرانی، هویت تهرانی نیست و هویت تهرانی هم فقط از میدان ونک به‌بالا نیست. تمرکز ما بر ساخت مجموعه‌های نمایشی استانی به‌جای تولید در پایتخت است و در این دوره، استان‌ها نقش پررنگی در مجموعه‌های نمایشی خواهند داشت.

جبلی با اشاره به کم‌رنگ بودن تولیدات استانی روی آنتن شبکه‌های ملی در گذشته گفت: عمدتاً نگاه به استان‌ها در آنتن ملی، گردشگرانه بود؛ درحالی‌که هرکدام از استان‌ها دارای تاریخ، فرهنگ، تمدن، ادبیات و قهرمانان ملی‌اند که باید به آن‌ها توجه کنیم.

وی تمرکز ویژه بر عدالت‌ گستری را که مصداق بدیهی آن توجه به همه مناطق است، در اولویت دانست و اظهار کرد: در همین راستا ۱۰ ساعت از آنتن ملی را به برنامه‌های منتخب شبکه‌های استانی اختصاص دادیم.

رئیس رسانه ملی در بخش دیگری از سخنانش ضمن بیان این نکته مهم که به‌هیچ‌عنوان نگاه تشریفاتی به مجلس شورای اسلامی نداریم، این نهاد را مقدم‌ترین لبه تماس حاکمیت با مردم دانست و گفت: مجلس مصداق و نماد جمهوریت نظام و نهادی افتخارآمیز است و همین امر، مسئولیت ما را در برابر نهاد مهم مجلس که خانه مردم است، بسیار سنگین می‌کند.

جبلی ادامه داد: در این دوره مدیریتی، رسانه ملی برای نخستین بار پخش زنده مذاکرات مجلس را از تلویزیون آغاز کردیم. به‌درستی اعتقاد داریم که باید وظایف و خدمات مجلس بیان شود که در همین راستا بیش از ۲۰۰ گزارش با نام «تصویب شد» تهیه و پخش کردیم که به تبیین خدمات مجلس از اول انقلاب تاکنون اختصاص داشت.

وی به تحول در معاونت سیاسی برمبنای سندمحوری و تشکیل بیش از ۴۰ گروه تخصصی در خبرگزاری صداوسیما اشاره کرد و گفت: بسیاری از قوانین برزمین‌مانده در دوره‌های قبلی مجلس، در دستورکار قرارگرفت که آزادسازی سواحل، صدور مجوز کسب‌وکار‌ها و... ازآن‌جمله است و همین مسیر را دنبال خواهیم کرد.

سیدتقی سهرابی، معاون حقوقی و امور مجلس رسانه ملی نیز به بازدید چندساعته گروهی از نمایندگان منتخب مردم در دوره دوازدهم مجلس شورای اسلامی و آشنایی آن‌ها با بخش‌ها و ظرفیت‌های مختلف سازمان گفت: مدیران صداوسیمای استان‌ها نیز برنامه‌ریزی لازم را برای حضور منتخبان مردم در شبکه‌های خود انجام خواهند داد. این حضور و توجه، نویدبخش ارتباط وثیق‌تر مجلس و سازمان صداوسیما در دوره دوازدهم است.

دغدغه‌ها و انتظارات منتخبان مجلس دوازدهم

در ادامه، مهرداد بائوج لاهوتی، نماینده منتخب مردم لنگرود در مجلس دوازدهم نیز از ابتکار عمل رسانه ملی در راه‌اندازی ۲۰۰ کانال انتخاباتی در دور اول انتخابات و ترتیب دادن مناظره میان نامزد‌ها قدردانی کرد و گفت: امسال سال جهش تولید با مشارکت مردم است. صداوسیما باید در این زمینه مطالبه داشته باشد. صداوسیما حلقه واسط حاکمیت و مردم است و باید توجه داشت اگر واقعیات را نگوییم دشمنان نظام علیه نظام تبلیغ و آسیب وارد می‌کنند.

رمضان رحیمی، نماینده فلاورجان اصفهان، با بیان اینکه ماهیت صداوسیما ماهیت ملی است و انتفاعش باید به توده مردم برسد، گفت: لازم است به مقوله سلامت مردم بیش از پیش توجه شود و در پرداختن به موضوعات در ابعاد مختلف فرهنگی، اقتصادی و سیاسی نگاه عدالت‌طلبانه وجود داشته باشد.

حمیدرضا عزیزی فارسانی، منتخب مردم شهرستان‌های اردل، فارسان، کوهرنگ و کیار در مجلس دوازدهم با بیان اینکه نگاه نمایندگان مجلس دوازدهم حمایت از سازمان صداوسیما به‌عنوان رسانه ملی و هویت‌ساز است، گفت: باور داریم به‌طور قطعی، رسانه ملی در بازگشت بخشی از فرهنگ و هویت ازدست‌رفته ما که از تبلیغات سوء دشمن ناشی می‌شود، مؤثر است.

عبدالوحید فیاضی، منتخب مردم نور و محمودآباد در مجلس شورای اسلامی تأکید کرد که رسانه ملی باید هم زبان حاکمیت و هم مردم باشد و بهره‌گیری از منابع سرشار هنرمندان متنوع و متکثر در سطح کشور نیز ضروری است. همچنین صداوسیما باید جایگاه و دستاورد‌های مجلس شورای اسلامی را هرچه بیشتر معرفی کند.

محمدقسیم عثمانی، نماینده مردم بوکان در مجلس دوازدهم هم بااشاره به رقبای داخلی و خارجی صداوسیما، برضرورت بهره‌گیری از نگاه نوآورانه در تولیدات رسانه ملی به‌منظور افزایش و ماندگاری مخاطبان تأکید کرد.

محمد نصیری، نماینده منتخب مردم فردوس، طبس، سرایان و بشرویه در مجلس دوازدهم نیز راه‌اندازی ۲۰۰ کانال انتخاباتی و مناظره‌های میان نامزد‌ها را اقدامی خوب توصیف کرد و گفت: صداوسیما در سطح جامعه اثرگذار است. شایسته است در سال جهش تولید، اقدامات زیربنایی و فرهنگ‌ساز بیشتری در این راستا در رسانه ملی انجام شود.

فرامرز شهسواری، منتخب مردم هشترود و چاراویماق در مجلس دوازدهم با بیان اینکه درصد مشارکت مردم این شهرستان ۷۶ درصد بوده است، گفت: مردم روستایی ما با مشکل و محدودیت دریافت سیگنال روبه‌رو هستند که شایسته است با تلاش همکاران صداوسیما برطرف و سیگنال‌دهی توسعه یابد. در تولید برنامه و خبر نیز باید از ظرفیت منطقه استفاده شود.

نمایندگان متتخب مجلس دوازدهم در برنامه‌ای که به همت معاونت حقوقی و امور مجلس ترتیب داده شده بود بازدیدی شش ساعته در روز یازدهم اردیبهشت ماه از بخش‌های مختلف سازمان صداوسیما در حوزه‌های فنی، سیاسی، پخش رادیو و سیما داشتند و با حضور در ساختمان ۹ دی، دیتاسنتر، خبرگزاری صداوسیما و استودیو‌های تپه صبا در جریان فعالیت‌ها و اقدامات واحد‌های مختلف قرار گرفتند.